پایه های آینده پژوهی، بر روش ها، وسایل و اسباب مورد نیاز جهت انجام بررسی آینده پژوهی است. از آنجایی که آینده پژوهی یک علم ارزش بنیان است و رویه ها، رویکردها و روش های آن بستگی به خصوصیت های مدنی است. در نتیجه به تعداد مقاله های آینده پژوهی، روش آینده پژوهی وجود دارد.
به تعداد آدم های روی زمین راه هست برای رسیدن به خدا.
مارمولک
پر رنگ ترین استفاده فراگیری روش های آینده پژوهی، شناسایی با قالب و کیفیت اجرای آینده پژوهی است. هر مقاله آینده پژوهی نخست، روش فعالیت طرح ریزی می شود که در آن روش ها آمیخته می شوند.
طرح ریزی و ترکیب روش جهت فعالیت های مختلف آینده پژوهی نیازمند شناخت با روش های پراستفاده این حیطه علمی است. آینده اتفاقی پیچیده، چند سویه و غیر مشخص است؛ در نتیجه هر رویکردی جهت شناخت آن، فقط به قسمتی یا سمتی از آینده راه می برد. بعضی از روش ها بیشتر بدعت و منسوب به اسباب مساله، ارگان و محققانی ویژه هستند (رویکرد های غیر رسمی).
برخی دیگر از روش ها که به سمت مسائل سازمان های مختلف و محققانی با بستر ها و علایق متنوع به کار می روند(روش های رسمی). این روش ها رویه آینده پژوهی را منظم تر و واضح تر رویه ها را افزایش می دهند. این روش های آینده پژوهی همینطور اسباب رابطه و همکاری اثربخش و منظم را می افزایند و به رسم آینده های احتمالی یا مناسب کمک می کنند.
رهیافت آینده پژوهی
پایه های آینده پژوهی بر طبق استراتژی و سمتی که در زمان انجام میدهند به دو گروه تقسیم می شوند:
روش های اکتشافی:
شروع از زمان حال و پیش رفتن به سمت آینده، با توجه به روندهای گذشته، دینامیک نیروها و پرسش هایی مانند “چه می شود اگر…”، می تواند به صورت تحلیل روند، تحلیل متوازن تأثیر متقابل، دلفی و برخی کاربردهای مدلسازی صورت گیرد.
روش های هنجاری: شروع به بررسی آینده مطلوب یا آینده هایی که به دلیل علاقه خاصی مورد توجه قرار گرفته اند می شود. سپس بازگشت به گذشته و بررسی می شود که آیا این آینده ها ممکن است از زمان حال ناشی شوند یا خیر و چگونه می توان آنها را به واقعیت تبدیل کرد یا از آنها جلوگیری کرد. از ابزارهایی مانند درخت ارتباط، تحلیل ریخت شناسی و مدلسازی برای این منظور استفاده می شود.
آینده پژوهی اغلب ترکیبی از دو دسته رهیافت اکتشافی و هنجاری را در بر می گیرد.
ماهیت و قابلیت آینده پژوهی
روش های تحقیق را بر اساس دو خصوصیت اساسی آنها تقسیم می کنیم: ماهیت و قابلیت. از نظر ماهیت و ساختار، روش ها به سه دسته کمی، کیفی و شبه کمی تقسیم می شوند. در این بخش، روش شناسی پژوهش آینده را بر اساس ماهیت و قابلیت توضیح می دهیم.
ماهیت آینده پژوهی
روش های کمی: روش های کمی با استفاده از اعداد و نمودارها، روندها و آینده ها را تصویر می کنند. این روش ها، با استفاده از فنون آماری، متغیرهای مختلف را اندازه می گیرند و به بررسی نرخ ها و مقیاس های تغییر می پردازند.
اما این روش ها نیز کاستی هایی دارند؛ بسیاری از متغیرهای مدنی اساساً متغیرهای کیفی هستند و بیان آنها در قالب شاخص های عددی کار ساده ای نیست.
در روش های کیفی، روندها و رخدادها تفسیر می شوند و اغلب بر اساس عقاید، قضاوت ها، باورها و نگرش ها بیان می شوند.
در روش های شبه کمی، اصول و روش های ریاضی جهت کمی سازی ذهنیت، قضاوت های عقلانی و نگرش های خبرگان به کار گرفته می شود. به عنوان مثال در روش دلفی، پژوهشگران به روندها و رخدادهای محتمل ارزش عددی می دهند.
